26 yıl önce iş hayatına başladığım ilk dönemlerde amaçlarımdan biri hayatımın kontrolünü elime alabilmekti. 50 yaşımı devirdiğim bu dönemde, hayatın akışı üzerindeki kontrolümüzün ne kadar az olduğunu artık kavramış durumdayım. Pek çok şeyde olduğu gibi, bakış açınıza bağlı olarak, bu durum tedirgin edici veya barındırdığı fırsatlarla heyecan verici olabilir. Benim hikayeme gelince, 6 farklı işte profesyonel olarak çalıştıktan sonra 11 yıl önce kendi danışmanlık şirketimi kurdum. Bu süreçte acaba farklı şekilde karar vermis olsaydım hayat beni alıp da nereye götürürdü dediğim çok fazla durum ve olay var. Sadece iş hayatım değil özel hayatım için de aynı durum geçerli. Tıpkı Gywneth Paltrow un meşhur ‘Sliding Doors’ filminde olduğu gibi acaba trene yetişseydim veya binemeseydim hayatım nasıl olurdu dediğiniz çok farklı alternatif ve sayısız kombinasyon çıkıyor insanın karşısına. Her an ve her durumda rasyonel kararlar almak mümkün olmayabiliyor veya çokça düşünüp doğru olduğuna büsbütün inandığınız bir karar daha sonra sizi çok farklı durumlara sokabiliyor. Dolayısı ile hayatın bizi nereye götüreceğine dair işin içinde bir ‘Şans’ ya da ‘Kader/Kismet’ faktörü de var demek doğru olacaktır.

Jim Collins’in yazdığı ‘Great by Choice’ tüm zamanlarda en beğendiğim kitaplardan biridir. Bu kitapta yazar ROL – ‘Return on Luck’ diye yeni bir anlayışı tanımlar ve açıklık getirir. ‘Şansa Hazırlıklı Olma’ hali diye tercüme edebileceğim bu kavramda, başımıza gelecek olanları tam olarak bilemesek de, şans karşımıza çıktığında hazır olursak fayda yaratma potansiyelimizi en üst seviyeye çıkarabileceğimizden bahseder. Bu kavramı, karşısına fırsat çıkan insanların, önceden hazırlıklı olmaları durumunda, sıradan insanlara göre nasıl fark yaratabileceğine dair pek çok örnekle destekler.

Başarının tam bir reçetesi olmasa da karşımıza çıkacak olan fırsatlara hazır olma ve doğru bir rotada ilerlemek adına iş hayatım boyunca yaptığım bazı çıkarımları paylaşmak istiyorum. Ancak bazılarını doğru zamanda yapabildiğim ve maalesef çoğunun önemini çok sonra kavrayabildiğim bu öneriler umarım ki birilerinin işine yarar.

1. Doğru Alan

Öncelikle kişisel olarak fark yaratabileceğiniz bir alan bulun. Genelde bu konudaki gözlemim hepimizin çok farklı yetenekleri olduğu ve bu yetenekleri maksimum kullanabileceğimiz alanı bulmanın önemli olduğudur. Kişilerin yapmaktan en çok hoşlandıkları konuların en iyi oldukları ya da olabilecekleri alanlar olduğunu gözlemledim. Dolayısı ile çalışmak istediğiniz ve mutlu olabileceğiniz en az bir sektör ve alan belirleyin.

2. Doğru İş Yeri

Çalışmak istediğiniz alanda hizmet veren pek çok şirket varsa tercih yapmak da zorlaşabilir. Özellikle işi öğrenmek ve kariyer basamaklarından daha istikrarlı şekilde tırmanmak için özellikle yolun başında kurumsal şirketleri tercih edin. Tercih yaparken finansal olarak güçlü olup, sektöründe gelişme kaydetme potansiyeli yüksek ve vizyon sahibi şirketleri tercih edin. Özellikle büyüme evresinde olan sektörlerde ve şirketlerde , taşlar yerine oturana kadar, kariyer fırsatlarının daha fazla olacağını dikkate alın. Göz önünde olacağınız ve yaratacağınız değerin fark edilme potansiyeli yüksek olan iş ve şirketleri tercih etmeye de önem verin.

3. Doğru Yönetici

Kader karşınıza umarım iyi insanlar çıkarır ama kendi egosunu şirket menfaaltlerinin önünde tutan çok yönetici ile karşılaşacaksınız. Hedefleri ve vizyonu olan, ilerlemek isteyen ve dolayısı ile kendine bağlı çalışan kişileri rakip değil amacına ulaşmak için destek olarak gören, sizi geliştirecek yöneticilerle çalışmaya dikkat edin. Bu konuda zorlanacaksınız ama siz ısrar edin.

4. Doğru Tavır

İş konusundaki yetkinlikler kadar çalışma arkadaşlarınız ve yöneticileriniz tarafından birlikte çalışmaktan keyif alınan ve sevilen pozitif bir kişi olarak görülmek de çok önemlidir. İşinizi ne kadar iyi yapıyor olsanız da sevilmiyorsanız, kariyer yolunda ilerleme ile ilgili çok fazla destek görmeyeceksiniz demektir. Unutmayın ki tek başınıza başarabileceklerinizin mutlaka bir sınırı vardır.

5. Acele Etmeyin

Özellikle kariyerinizin ilk başlarında bulunduğunuz her pozisyonu özümseyerek basamakları adım adım çıkmaya konsantre olun. Yukarı çıktıkça rekabet artar ve seçenekler kısıtlanır. Bu duruma hazırlıklı olmak için sindire sindire yol alın ve acele etmeyin. Basamakları çıktıktan sonra inmek durumunda kalmak da egoya iyi gelmeyeceği için bir sonraki adım için hazır olduğunuza emin olun.

6. Hedef Koyun

Kendinize hedefler koyup adım adım bu hedeflere ulaşmaya çalışın. ‘Nereye gideceği belli olmayan yelkenliye hiç bir rüzgar fayda etmez’ sözünü hep hatırlayın. Hedefleriniz SMART kuralına uygun olsun.

• Specific ( Belirli )
• Measurable ( Ölcülebilir )
• Achievable ( Ulasilabilir )
• Relevant ( Gercekci )
• Timely ( Zamanli )

Bununla beraber hedefleriniz başkalarına göre ulaşılabilir olmasa da, gerçek ölçünün sizin cesaretiniz ve çalışkanlığınız olduğunu unutmayın.

7. Not Tutun

Hedefinize ulaşmak için plan yapın. Adımlarınız hedefinize yönelik olsun. Ne kadar aşama kaydettiğinizi ölçün. Bu konuda not tutun ve alışkanlık haline getirmeye çalışın.

8. Moralinizi Hep Yüksek Tutun

Unutmayın ki bir şirkette profesyonel olarak çalışıyor ya da kendi işinizi yapıyor olsanız da, aslında kendiniz için çalışıyorsunuz. Beklentileriniz gerçekleşmiyor ve bu durumu performansınıza ya da özel hayatınıza yansıtıyorsanız ilk başta kendinize kötülük yapıyorsunuz demektir. ‘Ne kadar ekmek o kadar köfte derseniz’ kendinizi aşağı çekmiş ve beğenmediğiniz durumu kabullenmiş olursunuz. Ya mevcut durumda kendinize alternatif yaratmak için daha çok çaba sarf etmelisiniz ya da olmuyorsa kendinize yeni bir açılım bulmak için uğraşmalısınız. Hayata küsmeyin ‘İnsan ne yaparsa kendine yapar’; unutmayın.

9. Çaba Gösterin Ama Zorlamayın

Başarmak için elinizden gelen tüm imkanları zorladıktan sonra, artık makul ve mantıklı yapacak bir şey kalmadığında, daha fazla zorlamayın.[highlight] Çabuk vazgeçin demiyorum.[/highlight] Hayatın akışına ters yönde yüzmeye çalışmayın veya hayat ile zıtlaşmayın demek istiyorum. Hayatta başımıza gelen iyi ya da kötü her şey bize bir şeyler öğretmek ve değer katmak için başımıza geliyor. Belli bir noktadan sonra kendimizi hayatın akışına bırakıp nereye gittiğimizi deneyimlemek daha doğru ve öğretici olabilir. Sonuçta başımıza gelenlerden uzun vadede neyin hayrımıza olduğunu ayırt etmek de çoğu zaman zor zanaattır.

[box type=”shadow” ]Hiçbir şey iyi ya da kötü değildir, sadece düşünmek onu öyle yapar. | Shakespeare[/box]

10. Bir Konuda Çok İyi Olun

En az bir alanda çok iyi olun. Mümkünse en iyisi olun. Kendinizi bu alanda uzman olarak konumlandırın. Bu alan sizin iş hayatında asıl fark yaratacağınız merkeziniz olacaktır.

11. Genele Hakim Olun

Şirkette ne olup bittiği ve genel stratejiler hakkında bilginiz olsun. Özellikle sektörünüz ile ilgili şirket içi ve dışı gelişmeleri takip edin ki çıkacak fırsatlara göre kendinizi en doğru şekilde konumlandırabilin. Hedeflerinizi doğru seçin ve boşa kürek çekmeyin.

12. Doğru Alışkanlıklar Edinin

Kariyer yolunun başından itibaren doğru alışkanlıklar geliştirip bunları sürekli ve düzenli olarak yapan kişilerin orta ve uzun vadede çok önemli farklar yarattığına şahit oldum. Örneğin yarım saat önce kalkma alışkanlığı ile bir yılda yaratabileceğiniz ekstra potansiyeli bir düşünün. Özellikle erken kalkarak işe herkesten önce ve en değerli zamanları trafikte geçirmeden ulaşabilen bir kişideki verimlilik artışı bile tek başına büyük fark yaratabilir.

[box type=”shadow” ]‘İnançların düşüncelerin, düşüncelerin sözlerin, sözlerin davranışların, davranışların alışkanlıkların, alışkanlıkların değerlerin ve değerlerin de kaderin olur.’ | Mahatma Gandhi[/box]

13. Doğru ve Dürüst Olun

‘[highlight]İyiler Mutlaka Kazanır[/highlight]’ bir Amerikan filmi repliği değildir. Hayatta karşınıza sizi çokca zorlayacak seçimler ve tercihler yapmak zorunluluğu çıkabilir. Tercihinizi doğrudan ve haktan yana kullanmaya çalışın. Uzun vadede ak ile kara arasında fark mutlaka ortaya çıkar. Kısa vadeli menfaatler peşinde değil uzun vadeli idealler peşinde koşun. Bazı durumlarda içinde bulunduğunuz sosyal çevre sizi normalde yapmak istemeyeceğiniz seçenekleri yapmaya zorluyor olabilir. Bu durumda da dik durmaya çalışın. En azından gece yastığa kafanızı koyduğunuzda rahat uyursunuz.

14. Kendiniz Olun

Başkası gibi olmaya çalışmak zor ve çok yorucu iştir. Samimiyetsizlik de hemen fark edilir. İnsanlar sizi olduğunuz gibi daha çok sevecektir. Açık olun ve kendinizi doğru ifade edin. Sevmediğiniz yönleriniz varsa samimiyetle değiştirmeye ve kendinizi geliştirmeye çalışın.

15. Kişisel Markanıza Yatırım Yapın

İş hayatınızın en başından itibaren kendinizi bir marka gibi düşünün ve buna yatırım yapın. Marka değerinizi arttırmak üzerine yoğunlaşın. Ancak yaptığınız uğraşlar kozmetik olmasın; gerçekleri yani özünüzü yansıtsın.

16. İnsanlara İyi Davranın

Kim olursa olsun insanlara iyi ve kibar davranın. Herkes ne yaptığından bağımsız zincirin olmazsa olmaz bir halkasıdır. Her emek takdiri hak eder. İnsanlara iyi davranırsanız siz de kendinizi daha rahat hissedersiniz. Ne yaparsanız size bir şekilde geri dönecektir. Karma’ya inanın.

17. Hayat Arkadaşınızı Doğru Seçin

Öncelikle hayat hakkında yeterince deneyim sahibi olanana kadar bu konuda karar vermeyin. İlk öptüğünüz kurbağadan prens çıkmasını beklemeyin. Bu yola sevdiğiniz kişi ile çıkın. Kısa zamanda karar vermeyin; kendinizi iyice tartın. Baskılara boyun eğmeyin. Uzun vadeli bir ilişkide sevginin yanı sıra saygı, özveri, anlayış gibi değerlerin de çok önemli olduğunu unutmayın. Pozitif düşünen, sizinle sadece siz olduğunuz için birlikte olan, yanında kendinizi rahat ve mutlu hissettiğiniz kişi ile beraber olun. Güzel günlerin yanı sıra zorlu olanların da sizi beklediğini unutmayın. Belki de hayatınızda vereceğiniz en önemli kararı aceleye getirmeyin.

18. Çocuk Sahibi Olmak İçin Bekleyin

Çocuk sahibi olmak hayatınızda yapacağınız en önemli ve en uzun vadeli karar. Doğru kişi ile çocuğunuzu büyütmek istediğinize emin olana kadar sabredin. Çocuk sahibi olma kararını da kendiniz verin.

19. Network Geliştirin

Şirkette ilerlemek, iş değiştirmek veya ileride kendi işinizi kurmak için en önemli unsurlardan biri çevrenizi geliştirmektir. Çok kişi ile tanışın ve kalıcı ilişkiler kurun. En az ne yaptığınız işler kadar yaptıklarınızı doğru kişilere iletebilmek ve destek sağlayabilmek de çok önemlidir.

20. Aynı Pozisyonda 5 Yıldan Uzun Kalmayın

Eğer gelişmek istiyorsanız farklı şeyler yapmalısnız. Tecrübe bir yılda öğrendiğiniz işi 20 yıl boyunca tekrar etmek değildir. Bir şirkette uzun süre ilerleyemiyorsanız farklı denizlere yol alma zamanı gelmiş olabilir. Her zaman yaptığınız iş konfor alanınız olmasın. Farklı alanlarda da deneyim kazanmak sizi geliştirebilir. Büyük kazanımlar konfor alanı dışında gelir.

21. Temkinli Olun

Paranoyak olun demiyorum ama insanlara hızla güvenmeyin. Önce tartın ve zamanla samimiyetiniz gelişsin. İnsanları tartarken özellikle o kişinin beklentisi bulunmayan kişilere nasıl davrandığına bakın. Değerlendirdiğiniz kişinin başkaları ile yaşadığı problemler sizin o kişi ile geleceğinizin aynası olabilir.

22. Doğru Arkadaşlar Edinin

Kişilerin çok arkadaşı ama az dostu olur. ‘Kendine hayrı olmayanın başkasına da hayrı olmaz’ sözünü unutmayın Sizi destekleyip geliştirecek gerçek dostluklar kurmaya ve korumaya özen gösterin. Dostlara her zaman, özellikle de yaş aldıkça, ihtiyacınız olacak.

23. Güvenilir Olun

Güven tüm ilişkilerin temelidir. Kişiler size güvenip inansınlar. Fayda göreceksiniz.

24. Başarının Sırrına Odaklanın

Richard St. John’un meşhur TED konuşmasında değindiği başarının 8 sırrından çok etkilemişimdir. İlk fırsatta konuşmayı da izlemeye bakın.

I. Sev- Tutku Duy
II. Çok Çalış
III. Odaklan
IV. Kendini Zorla
V. Fikir Bul
VI. Geliştir
VII. Hizmet Et
VIII. Israr Et

25. Kendi İşinizi Kurun

Kendinizi iş hayatında gerçekleştirmenin önemli adımlarından biri de kendi işini kurmak olmakla beraber herkese göre olmayabilir. Sabır, inanç, azim ve kararlılık gibi özelliklerin yanı sıra iyi bir iş planı, sıkı bir ön hazırlık, entellektüel ve maddi sermaye birikimi gerekli şartların yalnızca bazıları. Zor bir iş olduğundan, sadece bu konuda gerçekten istekli olanlara ve karşılarına çıkacak güçlükleri göze alabilenlere öneriyorum.

26. Değiştirebileceğiniz Tek Kişinin Kendiniz Olduğunu Unutmayın

Çoğumuz başka kişileri özellikle de birlikte olduğu kişiyi değiştirmeye çalışır. Çoğunlukla değişim olmaz ya da olamaz. Olsa da genelde zorla olduğu için hayır getirmez. Bir yerlerde lastik patlar. Değişim istiyorsanız, samimiyetle değiştirebileceğiniz, tek kişi kendinizsiniz. İşe kendinize ayna tumak ile başlayın.

27. İş Yaşam Dengesi Kurun

Hayatta amacınızın mutlu olmak olduğunu unutmayın. Parayı amaç edinmeyin. Önemli bir araç olduğunu yadırgamıyorum ama hayatta asıl önemli unsurları kaçırmayın. Çocuğunuz varsa büyüyene kadar sayılı zamanınız olduğunu unutmayın. Onunla geçirebileceğiniz zamanların bir daha geri gelmeyeceğini unutmayın. Çocuğunuz 14-15 yaşına geldiğinde kendi hayatı daha fazla önem kazanacak ve doğal olarak sizden uzaklaşmaya başlayacak. En güzel zamanları kaçırıp sonra pişman olmayın.

28. Mutluluğun Sırrı

Mutluluk daha çok içsel bir kavramdır. Sahip olduklarınızla memnuniyet yaşama halidir ve aslında bir tercihdir. Sizi mutlu edeceğine inandığınız hedefler hiç bitmez ama hiç bir maddi varlık kalıcı mutluluk getirmez. Aynı durumda olan farklı insanlar çok mutlu ya da mutsuz olabilir. Mutluluk insanın içinde bulunduğu durumu algılama şeklidir. Nasıl bakarsanız, neyi görmek isterseniz onu görürsünüz.

[box type=”shadow” ]Mutluluğa giden tek bir yol vardır ve bu da kontrolünüz dışındaki şeyler hakkında endişelenmeyi bırakmaktır. | Epictetus[/box]

29. Çocuğunuza Vereceğiniz En Büyük Miras

Çocuğunuza vereceğiniz en büyük miras, onu kendisi olduğu için çok sevdiğinizi ve sizin için ne kadar değerli olduğunu koşulsuz hissetmesidir. Bu duygu ile hissedeceği güven ve kendini sevme duygusu ileride yetişkin olduğunda mutlu bir birey olmasında çok önemli bir temel teşkil edecektir. Çocuğunuzu başarılı bir yetişkin olması için teşvik edin ancak bunu yaparken de sonuç ne olursa olsun yanında olduğunuzu da hissettirmeyi ihmal etmeyin.

30. Ebeveynlerinizi İhmal Etmeyin

Özellikle kariyer hayatının başında iş güç ile uğraşmaktan ebeveynelerinizi ihmal etme riski daha fazladır. İleride sizin çocuklarınız yuvadan uçtuğunda size nasıl davranmalarını bekleyeceğinizi düşünüp ona göre hareket etmeye çalışın. Unutmayın ki sizi bu dünyada karşılıksız sevecek insanlar sadece ebeveynlerinizdir. İleride iç rahatlığı yaşamak ve keşke dememek için sizin için onca fedakarlığa göğüs germiş insanlarla kaliteli zaman geçirmeye özen gösterin.

31. Kendinizi Sürekli Geliştirin

Değişime ayak uydurmak ve hayatta kalmak için kendinizi sürekli geliştirin. Hayatın değişim hızının her geçen yıl hızlandığını ve dünyada bilgi birikiminin katlanarak çoğaldığını unutmayın.

[box type=”shadow” ]Ne en güçlü olan tür hayatta kalır, ne de en zeki olan… Değişime en çok adapte olabilendir, hayatta kalan. | Charles Darwin[/box]

32. Spor Yapın

Yaptıklarınız sürdürülebilir olmalı. 35-40 yaşından sonra sağlık problemleri yaşamak istemiyorsanız kendinize yatırım yapmaya erken zamanda başlayın. Istikrarlı şekilde spor yapın.

33. Risk Analizi Yapın

Yaptığınız işlerde kötü durum senaryosunu da dikkate alın. Yumurtaların hepsi aynı sepette olmasın. Durumu objektif değerlendirip önlemlerinizi gecikmeden alın.

34. Ayağınızı Yorgana Göre Uzatın

Gelir seviyesi arttıkça giderlerinizi de aynı oranda arttırıp kazancınızın size kelepçe takmasına izin vermeyin. Gelir seviyesi arttıkça yaşam standardınızı hemen arttırmayın. Yavaş yavaş ilerleyin. Mutlaka bir miktar tasarruf yapın. Bu alışkanlık ileride bir takım kararlarınızı daha rahat vermenizi de sağlayacaktır.

35. Nakit Akışınızı İyi Yönetin

En zor durumda bile sizi en az 1-2 yıl yaşatacak bir naktiniz olsun. Paranızın tamamını gayrı menkul gibi nakte zor çevrilebilir alanlara yatırmayın. Bu durum sizİ çok rahat kılacak ve başınız sıkıştığında telaş etmeden çok daha sağlıklı kararlar almanızı sağlayacaktır. Nakit hayatta oksijen kadar gereklidir.

36. Yatırım Yapın

Gelecek de bir gün gelecek unutmayın. Birikim yapmaya erken yaşta başlayın ve başlangıçta az bile olsa bir birikim yapma alışkanlığı geliştirin. Birikim ne kadar önce başlatılırsa kazanım da o derece katlanarak artar. Bu duruma ‘Magic of Compounding = Bileşik Kazanım Sihiri’ denilir. Uzun vadeli bir Yatırım stratejiniz olsun. Emekli olduğunuzda yaşam standardınızı düşürmek zorunda kalmayın.

Son Söz:

İnsanlar plan yaparken Yaradan gülermiş ama siz yine de plan yapın. Hayat ve kariyer yolunda başarılar dilerim.

Yazan : Fatih KURAN | Founding Partner at Dinamo Training and Consulting Inc.