İnsanın hayatını sürdürmesi için gerekli olmayan her şey, onun için lükstür. Tanımı gereği lüks, gereksiz yani fuzuli olandır.

Ama neyin ihtiyaç, neyin lüks olduğu insandan insana değişir. Her insan, kendi gelir durumuna göre, ihtiyaç ve lüks tanımı yapar. Gelirleri ve görgüleri arttıkça insanlar, bazı ürün ve hizmetleri lüks olmaktan çıkartıp ihtiyaç sınıfına sokarlar. Bazı ailelerde yemek yanında ayran, gazoz ya da kolalı içecekler içmek, sadece özel günlere ait bir lüks iken, bazılarında bunlar ekmek gibi, su gibi kabul edilen günlük ihtiyaçlardır. Bazı kadınlar sadece özel günlerde kuaföre giderken, bazıları için haftada bir iki kez kuaföre gitmek, alışkanlıklarının bir parçasıdır.

Ayrıca gelir düzeyi ne olursa olsun her insan, maddi imkanlarını zorlayarak, kendine bazı ayrıcalıklar sağlar. Bu bazıları için, dondurma yemek; bazıları içinse ayakkabı almaktır. Lüksün mutlaka pahalı olması gerekmez. Lüks, insanın kendisini ödüllendirmek için yaptığı şeyler de olabilir.

Tanımı ne olursa olsun, lüks olan her şey, arzu nesnesidir. Bir nesnenin “arzu nesnesi” olmasın temelinde enderlik vardır. Her zaman yapılan, rutin olan hiçbir şey lüks değildir.

Lüks aynı zamanda ayrıcalık demektir. Ayrıcalık ise enderlikten kaynaklanacağı gibi, özel bir hizmetten de kaynaklanabilir. İnsanlara kendilerini ayrıcalıklı hissettiren her hizmet, lüks kapsamı içine girer. Bu anlamda sadece çok pahalı ürün ve hizmetler değil, kitlesel markalar da insanlarda lüks duygusu yaratabilir.

Lüksün, kişiselleştirme ile yakından ilgisi vardır. Pine ve Gilmore’un dediği gibi, kişiselleştirilen her hizmet, kullanıcısına özel bir deneyim yaşatır. Deneyim yaşatmak, lüks ekonomisinin ayrılmaz bir parçasıdır.

18.yüzyılın sonuna kadar, sadece aristokrat sınıfın tekelinde olan birçok lüks ürün ve hizmet, Sanayi Devrimi sayesinde kitlelere ulaşarak demokratikleşmeye başladı. Bugün ise lüks, anlam ve şekil değiştirerek daha konforlu daha keyifli deneyimler yaşamak isteyen herkesin -fazladan bir çaba sarf etmesi koşuluyla- erişebileceği bir seviyeye geldi.

Açık artırmalarıyla ünlü müzayede evi Christie’s, dünya genelinde lüks üzerine düzenli araştırmalar yapar. Dünyanın çeşitli ülkelerinde seçtiği seksen şehirde insanların tutum ve davranışlarını inceler ve lüks konusunda raporlar yayınlar.

Christie’s raporuna göre, insanların çok farklı lüks anlayışları olsa da lüksün temelindeki duygular ortaktır.

1. Lüks ürünlerin ve hizmetlerin, mükemmel kalitede sunulmaları, ince bir estetik zevke hitap etmeleri ve yüksek deneyim değerine sahip olmaları gerekir. Hangi kategoride olursa olsun, bir markanın estetik değerlere sahip çıkması, o markayı sıradanlıktan uzaklaştırıp lükse yaklaştırır.

2. Lüks demek, daha kullanışlı, daha konforlu demektir. Bir şeyin lüks olması için kullanıcısını zahmetten kurtarması, ona fazladan bir sorun çıkarmaması gerekir. Hayatı güzelleştirdiği kadar kolaylaştırması da gerekir. Gerçek lüks, kullanıcısına kendisini, kral ve kraliçe gibi hissettirir.

3. Lüks, özel olmalıdır. Lüks, herkese ait ve açık olan değildir. Lüksün içinde bir enderlik olduğu kadar, kişiye özel bir mahremiyet de vardır. Lüks olan alenen herkesin dokunabileceği yerde duran değil, gerçek sahibinin kendi özel alanında, mahremiyeti içinde sahip olduğu bir şeydir.

4. Lüks demek, sınırsız hizmet demektir. Bir ürünün lüks olması için, kullanıcısının hayatına girdikten sonra da onun, bakım, tamir, sarf malzemesi, ek ürün… gibi bütün ihtiyaçlarını karşılaması gerekir.

5. Lüks olanın koleksiyon değeri vardır. Kadınların bir mücevher kutusunu hatta poşetini saklamaları, bu duygunun yansımasıdır. İnsanlar lüks olarak nitelendirdikleri bir deneyimi tüketseler bile, ondan arta kalanları saklamak isterler. Güzel bir otelde konakladıktan sonra, otelden eve götürülen özel bir sabun, kullandıktan sonra atmaya kıyılamayan parfüm şişesi… lüks duygusunu yaşamaya devam etme isteğidir.

6. Lüksün mutlaka abartılı ve ihtişamlı olması gerekmez. Aksine hazımlı insanların lüks anlayışı, yalınlık ve incelik içerir. Lüks demek, estetik anlayışla tasarlanmış, bağırmayan bir kalite demektir. Şatafatlı teşhirler lüks değil, görgüsüzlüktür. Gerçek lüks ağırbaşlıdır ve sadece onu tanıyan gözlere hitap eder.

7. Lüksün doğaya ve topluma saygılı olması gerekir. Üretiminden satışına kadar bütün aşamalarında lüks ürünlerin insan haklarına saygılı olmaları, çevreyi kirletmemiş olmaları, yaptıkları her işte sürdürülebilir bir anlayışı sahiplenmeleri gerekir.

Lüks, sadece zenginlerin tekelinde olan bir ayrıcalık değildir. Gerçek lüks, pahalılıktan çok, zerafetin hakim olduğu bir dünya görüşüdür. İnce bir hayat anlayışının, ürünlere, hizmetlere ve mekanlara yansımasıdır.

Lüks moda olan değil, zamansız olandır. Lüks, nadir bir mücevher de olabilir, çok bakımlı bir bahçe, doğal ve besleyici malzemelerden yapılmış çok lezzetli bir yemek de olabilir.

Lüks sadece değerli saat, mücevher, antika, pahalı ev ya da otomobil değildir. Lüks bunların çok daha ötesinde, hayata incelik, estetik, zerafet ve derinlik katan anlayışların hepsidir. Her şeyden önemlisi lüks, insanın başkalarına gösterdiği pahalı eşya ve deneyimler değil, kendi dünyasına anlam katan zevklerdir.

Yazan : Temel Aksoy, temelaksoy blog